واکنش‌ها در تهران در برابر سرنگونی بشار اسد و از دست دادن کریدور نفوذ در سوریه

هنگامی که صبح یکشنبه خبر سرنگون شدن بشار اسد، رئیس حکومت سوریه به تهران رسید غافلگیر شدن مقامات جمهوری اسلامی چه در اظهارات وزیر خارجه ایران در دوحه و یا جلسه غیرعلنی مجلس در روز شنبه و همچنین تغییر موضع ناگهانی صداوسیما از روز جمعه در قبال حکومت اسد، قابل ملاحظه بود.

با این حال بیش از ۱۲ ساعت طول کشید تا وزارت خارجه ایران رسما بیانیه‌ای درباره «تحولات سوریه» منتشر کند و در آن « تعیین سرنوشت و تصمیم‌گیری» در مورد آینده سوریه را برعهده مردم سوریه بداند. اما فراموش کرد که اضافه کند: « بدون مداخله مخرب یا تحمیل خارجی».

در این بیانیه ضمن تاکید بر لزوم پایبندی به قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل ، آمده است که « احترام به وحدت، حاکمیت ملی و تمامیت سرزمینی سوریه» از مواضع اصولی دولت ایران است و وزارت خارجه خواستار «تامین امنیت» اتباع سایر کشورها، حفظ حرمت اماکن مذهبی، حفاظت از اماکن دیپلماتیک و کنسولی و همچنین «تشکیل حاکمیت فراگیر» شده است.

روز شنبه برخی از نمایندگان مجلس از جمله حمید رسایی بطور علنی از اینکه درباره اقدامات دیپلماتیک و نظامی حکومت ایران «توجیه نیستند» انتقاد کرده بودند، به همین منظور عباس عراقچی برای تشریح مواضع جدید دولت ایران در قبال سوریه قرار است صبح دوشنبه در مجلس ایران حضور یابد.

در چند روز اخیر برخی از کارشناسان نظامی و سیاسی در سیمای جمهوری اسلامی از عقب‌نشینی نیروهای وابسته به ایران و سپاه پاسداران در دفاع از حکومت بشار اسد خبر داده بودند و رسانه‌های منطقه‌ای و غربی نیزگزارش‌هایی از خروج این نیروها از سوریه منتشر کرده بودند.

همزمان با این تحولات، لحن و موضع صداوسیما دربرابر جنگ داخلی در سوریه بطور ناگهانی از روز جمعه تغییر کرد و به گروه‌های مخالف بشار اسد به جای «تروریست»، «مخالف مسلح» لقب داده شد. عباس عراقچی نیز ساعاتی قبل از سرنگونی بشار اسد خواستار «گفتگوی» حکومت سوریه با «معارضان مشروع» شده بود.

پیمان جبلی، رئیس صداوسیما در اولین واکنش دربرابر سقوط حکومت بشار اسد گفت: « سقوط دولت سوریه به‌ عنوان پشتیبان جبهه مقاومت چالش بسیار جدی‌ای را برای حوزه مقاومت ایجاد خواهد کرد و در این شکی نیست».

جبلی ظهر یکشنبه در یک برنامه رادیویی از منظر تئوری توطئه به این موضوع پرداخت و گفت: «ما نمی‌توانیم فکر کنیم که در حال پیشروی هستیم و دشمنما نشسته و نگاه می‌کند» اما اظهار امیدواری کرد که «بتوانیم جبران کنیم».

درحالی که اخباری از حمله به سفارت جمهوری اسلامی در دمشق می‌رسد و کانال تلگرامی «صابرین نیوز» نزدیک به سپاه پاسداران ویدئوهایی از آن منتشر کرده است، اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت خارجه از ادامه کارسفارت ایران در دمشق و همچنین اخذ تدابیری برای ایمنی سفیر و کارکنانآن خبر داده و اضافه کرده است: « جمهوری اسلامی ایران در تماس باطرف‌های اثرگذار در تحولات سوریه » و خواستار جلوگیری از تعرض به سفارت ایران شده است.

در همین حال، احمد نادری نماینده اصولگرای مجلس پس از سقوط اسد بار دیگر خواستار «آزمایش بمب اتمی» شد. او این امر را استراتژی دوم حکومت ایران پس از دست دادن متحد خود در سوریه و منطقه و «احیای جبهه مقاومت زخمی» را استراتژی اول خواند.

محسن رضایی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در شبکه ایکس که در ایران فیلتر است خواستار تعیین سرنوشت سوریه توسط مردم آن کشور شد و نوشت: « سوءاستفاده بازیگران خارجی از جمله آمریکا و اسرائیل نتیجه‌ای جز تکرار الگوی لیبی، افغانستان و عراق نخواهد داشت».

سعید جلیلی دیگر عضو این مجمع نیز در ایکس سرنگونی بشار اسد را نتیجه«لحظه‌ای درنگ یا تردید و عافیت‌طلبی» دانست. رسانه‌های داخل کشور این پست را انتقادی تلویحی از عدم پشتیبانی کافی نظامی ایران و گروه‌های نیابتی‌ش از حکومت بشار اسد دانسته‌اند با این حال برخی از سیاستمداران جناح اصولگرا و میانه‌رو از موضع‌گیری دولت ایران در تحولات دو هفته اخیر سوریه تقدیر کرده‌اند.

علی مطهری نماینده چند دوره مجلس ایران که به جناح اصولگرا و میانه‌رو نزدیک است در گفتگو با«خبرآنلاین» موضع دولت ایران در برابر سوریه را «عاقلانه» توصیف کرد زیرا «خود را در برابر بخش وسیعی از مردم که مخالف اسد بودند قرار نداد».

علی مطهری گفته است: « وقتی خواست اکثریت مردم تغییر یک نظام باشد، باید به آن تن داد. سیاسیون ما هم باید این مورد را مد نظر قرار دهند». او تصمیم دستگاه دیپلماسی را «تصمیم نظام» خواند که گروه‌های سیاسی داخل کشور باید از آن تبعیت کنند.

اما حسین شریعتمداری مدیر مسئول روزنامه کیهان که توسط رهبر جمهوری اسلامی به این سمت منصوب شده است در مراسمی در موسسه آموزشی خبرگزاری «فارس» گفت: « متاسفانه ما دیدیم که بعضی از رسانه ها ازجمله صداوسیما و وزیر امورخارجه می‌گویند که اینها نیروهای مسلح و معارضان مشروع هستند. اما باید بدانیم که اینها دقیقا نسخه جدید داعش هستند. همان داعش، اما در لباس و با ظاهر امروزی».

محمد قالیباف رئیس مجلس نیز روز یکشنبه در دانشگاه تهران حضور نظامی ایران در سوریه را ناشی از درخواست دولت آن کشور دانست و گفت «حزب‌الله زنده است و مصمم‌تر از قبل به کار خود ادامه می‌دهد.»

این درحالی است که در چند روز اخیر بسیاری از کارشناسان داخلی در رسانه‌های حکومتی ایران اظهار عقیده کرده‌اندکه با سقوط اسد از دامنه نفوذ حزب‌الله و همچنین امکان پشتیبانی ایران از آن کاستهخواهد شد و این گروه تحت حمایت ایران در نهایت بدل به یک حزب سیاسی خواهد شد.

ابراهیم عزیزی رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس ایران با بیان اینکه «از دل تهدیدات، فرصت‌های پایدار» به دست می‌آید اظهار امیدواری کرد تا آن چه او «جبهه مقاومت» نامید، زنده بماند.

اما اصغر ناظم‌زاده، مدرس حوزه علمیه قم در یادداشتی که در «انصاف نیوز» منتشر شده نوشته است: « فراموش نکرده ایم که کمتر از ده روز قبل حتی ساعاتی قبل از سقوط حکومت بشار اسد، برخی از مسئولان، با قاطعیت می‌گفتند که بشار اسد باقی خواهد ماند!» این روحانی منتقد در ایران، سرنگون شدن بشار اسد را « سرنوشت همه حاکمانی است که پشتوانه واقعی مردمی ندارند و می‌کوشند باتکیه بر اسلحه و سرکوب مخالفان، به حکومت خود ادامه دهند» دانسته است.

در همین حال، بازار تهران روز یکشنبه با اعلام سقوط متحد حکومت ایران دچار آشوبشد و قیمت ارز در آن سر به فلک کشید که تا عصر یکشنبه نرخ برابری یک دلار آمریکادر برابر ریال به بیش از ۷۲.۱۵۰ تومان رسید و برخی از کارشناسان در رسانه‌های اقتصادی می‌گویند «شوک سوریه‌ای» تا روزهای آینده تاثیر خود را بر اقتصاد و بازار آزاد ایران با چنین سقوط تاریخی ارزش پول ملی، نشان خواهد داد.

alarabia