تاثیر سرمایه داری در تخریب محیط زیست 

در دو هفته گذشته با تغییرات جوی، کشور از باران های نسبتا خوبی برخوردار شد. در طی دو دهه اخیر ایران با کم آبی و خشکسالی های متعددی روبرو بوده است. اما کمبود باران از یک سو  و عدم مدیریت صحیح نه تنها در ارتباط با آب های سطحی و زیر سطحی بلکه سدها در زمینه مصرف صنعتی و کشاورزی و مصرف روزانه از سوی دیگر، در زندگی مردم تاثیرات مخربی را بجای گذاشته است. خبر انلاین در بررسی مصرف روزانه آب در ایران آنرا ۱۵۰ لیتر در سال ۱۴۰۰ و نزدیک به ۲۰۰ لیتر در ۱۴۰۱ آورده است که با کانادا ۳۲۶ لیتر در روز و لهستان ۹۳ لیتر در روز مقایسه کرده است. جدا از دقت و صحت  آماری مزبور ایران دارای میانگین متوسطی از بیشترین و کمترین مصرف آب روزانه را دارد. آیا این آمار با قطع مکرر آب در محلات شهرهای مختلف و گاها تهران همخوانی دارد.؟ خبرگزاری مهر مصرف آب تهرانی ها را روزانه ۸۰ لیتر بیشتر می داند. این آمارها در سایت های ایران همچون بقیه آمارها، مغشوش و بشدت سردرگمی می آورد. اما آنچه همه به آن واقف هستند، کمبود آب آشامیدنی در شهرها و روستاهاست. بطور مثال خبرگزاری عصر ایران  از قول مشاور وزیر نیرو می نویسد ما سالانه ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب مصرف می کنیم که ٪۹۰ در بخش کشاورزی ،۶٪ در بخش آشامیدنی و بقیه در صنعت مصرف می شود. با یک حساب ساده می توان دریافت که با جمعیت ۸۹ میلیونی و مصرف روزانه ۲۰۰ لیتر ما به ۱۷۸ میلیارد متر مکعب آب احتیاج داریم معنای آن کمبود بیش از ۷۵ میلیارد متر مکعب آب است. این دو مثال نشان از وضع نا بهنجار نه تنها آب آشامیدنی بلکه کل آب های مصرفی است. به همین ترتیب سد سازی، به یغما بردن جنگل ها و قطع بی رویه درختان، خشک کردن آبروها و رودخانه ها در جهت ایجاد زمین های قابل  معامله در زمینه کشاورزی و صنعتی و گاها خانه سازی، جابجایی آب های کشور به نقاط دوردست ، حفر بی رویه چاههای عمیق، استفاده بی رویه از معادن زیر زمینی و ایجاد صنایع بدون بررسی های کارشناسانه که همگی در خدمت سود و بهره وری بوده است، نشان می دهد که سرمایه داری در ایران چگونه در حال ویرانی محیط زیست است. نشست زمین در بیابان ها و شهرها بعلت حفر بی رویه چاههای آبیاری، بیابان زایی و خشک شدن باتلاق های پر آب مانند گاوخونی در اصفهان و غیره ، بی توجهی و عدم مدیریت صحیح در جلوگیری و چاره اندیشی برای ریز گردها، عدم تخصیص بودجه کافی در جهت جنگل کاری و آبیاری وسیع، عدم وجود فاضلاب های منسجم شهری، لوله کشی در روستاهای دوردست کشور، بی اهمیتی به مناطق مرزی در زمینه های حفاظت محیط زیست و نیروی انسانی و بالاخره فرسایش خاک بعلت مجموعه ای از مسائل فوق، گوشه کوچکی از هزاران سیاست و عملکرد دولت جمهوری اسلامی در رابطه با محیط زیست است که بایستی هر یک از آنها جداگانه مورد بررسی قرار گیرد تا عمق تخریب عوامل زیست محیطی توسط اعوان و انصار رژیم اسلامی حاکم بر ایران را در یافت. نمی توان از محیط زیست صحبت کرد و از زندانی شدن صدها تن از محققین محیط زیست و کارشناسان و محیط بانان که امروز بعلت صداقت و راستگویی شان در زندان ها بسر می برند، نام نبرد. آنها که بخاطر عشق شان به جامعه، طبیعت و مردمشان افشاگر سیاست های مخرب و مخفیانه دولت در زمینه محیط زیست بوده اند، جایگاهی والا دارند که در آینده ایران برای بازسازی طبیعت و سالم سازی محیط زیست ایران، مورد حرمت و استفاده قرار خواهد گرفت. موضوع آلودگی محیط زیست ناشی از فاضلاب های شهری، فاضلاب های صنعتی و اقتصادی هم یکی دیگر از سیاست های ضد اجتماعی جمهوری اسلامی است که هر ساله هزینه بیماری ها را در ایران بالا می برد. رشد سرطان و بسیاری دیگر از بیماری های لاعلاج که ناشی از آلودگی و عدم رعایت استاندارد ها در مواد غذایی و دارویی، مکملی است بر سود آوری دولت از قبل فروش بهداشت به مردم و آلوده کردن آب و هوا و کل محیط زیست ایران. 

اخیرا دزدی هایی در رابطه با یک قطعه زمین در کنار قبر خمینی توسط صدیقی روضه خوان بیت خامنه ای باعث توجه جامعه به روابط مافیایی هسته مرکزی قدرت شد که چگونه زمین ها را به یکدیگر بذل و بخشش می کنند، اما این بخشش ها فقط زمین های مسکونی را شامل نمی شود. بارها در خبرها آمده است که فلان آقازاده قطعات بزرگی از جنگل ها را در مناطق مختلف به زمین در جهت ساختمان سازی های لاکچری تبدیل کرده است و بعد از روشدن قضیه با مقدار پول ناچیزی به آن فیصله حقوقی داده شده است. از سال ۱۳۵۷ تا کنون جمعیت ایران تقریبا ۵/۲ برابر شده است. اما ما با توسعه اقتصادی، شهری و انسانی روبرو نیستیم . بدین مفهوم که حداقل مایحتاج زندگی انسانی برای جمعیت کنونی ایران فراهم نشده است اما خامنه ای همچنان بر افزایش جمعیت ایران اصرار احمقانه ای دارد. آنهم به این دلیل که جمعیت بیشتر به سود آوری و قدرت نظامی منجر می شود. همزمان که بسیاری از کشورهای جهان تلاش می کنند که محیط سبز و طبیعی را گسترش دهند. سایت عصر ایران خبر از کاهش یک میلیارد هکتار از جنگل های هیرکانی می دهد، که خود فاجعه ای زیست محیطی بحساب می آید. طمع و حرص فزاینده سرمایه داری و نهادهای مدیریتی در جهت غارت محیط طبیعی و تبدیل آن به ارزهای داخلی و خارجی اجازه حتی بررسی کارشناسانه را هم نمی دهد و هر صدایی در این مورد را با سرکوب خاموش می کند. موضوع استفاده بی رویه از منابع طبیعی و بهم خوردن محیط اکوسیستم های پایدار کاملا شناخته شده هستند. با قطع درختان جنگلی هزاران گونه از حیوانات و گیاهان از بین می روند و این خود به از بین رفتن بیشتر درختان و محیط سبز منجر می شود.  آماری وجود دارد که می گوید در ۵۰ سال گذشته نزدیک به۳۰٪ گونه های گیاهی ناشی از وضعیت جدید محیط طبیعی در کره زمین از بین رفته اند.

هیچ دولتی حق ندارد که در خدمت سود و افزایش سرمایه با تکیه به استخراج منابع طبیعی حق انسان را برای زندگی طبیعی خود نادیده انگارد. اما اکثر قریب به اتفاق دولت های جهانی بعلت فشار رقابت های اقتصادی این  فشار را با استفاده از منابع طبیعی و استخراج آنها در خدمت بازارهای اقتصادی جواب می دهند. استخراج بی رویه سوخت های فسیلی خود به تولید بی رویه اکسید کربن و آلودگی هوا و بیماری های انسانی و بیابان زایی منجر می شود. فعالیت های انسانی ارتباطی تنگاتنگ با محیط زیست کنونی دارد. بویژه که جمعیت کنونی جهان در کمتر از ۵۰ سال دو برابر شده است و درصد رشد به جمعیت در ایران بین ۷/۰-۱ در صد بوده است. انتظار می  رود رشد کل جمعیت جهان تا ۲۰۵۰ حدود ۷/۹میلیارد نفر شود. نظرات مختلفی در رابطه با ازدیاد جمعیت وجود دارد. اما در رابطه با محیط طبیعی و فعالیت انسانی برخی امکان ازدیاد جمعیتی را تا ۱۰ میلیارد نفر قابل قبول می دانند اما برخی حتی ۸ میلیارد نفر را بیش از حد طبیعی جمعیت با امکانات کره زمین ارزیابی کرده اند ولی هر دو دسته از محققین که کمونیست و سوسیالیست هم نیستند بر این امر واقف هستند که سیستم سرمایه داری در بهم ریختگی اکوسیستم کنونی نقش به سزایی داشته و در صورتیکه بشریت نتواند سیستم سرمایه داری را به سیستم دیگری که برابری انسانی را تامین کند، تغییر دهد امکان ویرانی کل محیط طبیعی و بازگشت ناپذیری آن بصورتی جدی در برابر بشریت قرار دارد. 

در اینجا ما نمونه شرکت های تولید اتوموبیل را مورد نظر قرار می دهیم که سایت انتخاب آماری از انجمن تولید کنندگان خودرو در اروپا انتشار داده است: تولید کل خودرو های جهان با افزایش ۷ میلیونی به ۷۵.۶۱۵ میلیون دستگاه رسیده است. صنعت خودرو یکی از صنایع پررونق جهان است و همه کشورها سخت در فعالیت های این صنعت درگیر هستند. 

سهم ایران ۳/۱ درصد است. این صنعت یکی از صنایع تخریب کننده محیط زیست و از عوامل درجه اول آلودگی هوای کره زمین است. اما چه سیاست هایی برای محدود کردن آن گرفته شده ؟ تبدیل موتورهای سوخت فسیلی به موتورهای الکتریکی که تولید موتور های الکتریکی احتیاج به استخراج عظیم معادن گوناگون دارد تا موتور و باطری های آن ساخته شود. درصد کمی از بودجه هایی که صرفا تکامل ماشین های خصوصی می شود اگر در خدمت حمل و نقل عمومی بکار گرفته شود بسیاری از مشکلات ترافیک و رفت و آمد جهان را حل می کند. اما وسایل حمل و نقل عمومی مانند قطارها و اتوبوس ها سودی را که کمپانی های خودرو سازی کسب می کنند را نخواهند داشت به همین دلیل مسئله آلودگی هوای کره زمین با اینکه خطری اضطراری است هنوز حل نشده باقی مانده است. اینکه کم کردن افزایش گرمای کره زمین تا سال ۲۰۳۰ از ۲ درجه به ۵/۱ امکان پذیر است یا نه، بستگی به مبارزات مردم جهان برای کسب حق زندگی و عمق یابی بیشتر سرمایه داری دارد. بجای حل مشکلات زیست محیطی و جلوگیری از تخریب طبیعت سرمایه داری نعل وارونه می زند و بجای ایست دادن به سود و همچنین کم و یا متوقف کردن شتاب به تولید ارزانتر و بیشتر،  راههای جدیدی را در تکنولوژی برای فرار از جوابگویی به مردم دنیا، دنبال می کند. اینرا در  جواب آمریکا به کنفرانس پاریس می توان دید، “کنار گذاشتن تعهدات بخاطر رشد اقتصادی آمریکا “.

متاسفانه کنفرانس هایی از نوع کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ پاریس با تمامی قول و قرار و تعهدات کشورهای صنعتی در جهت کم کردن گازهای گلخانه ای به نتایج مورد نظر خود نرسید. آمریکا که یکی از بزرگترین کشورهای تولید گازهای گلخانه ای است  که از کنفرانس پاریس بیرون آمد و هنوز هم وضع روشنی نسبت به تعهداتش ندارد. کنفرانس هایی از نوع پاریس بیش از اینکه کنفرانسی برای رسیدگی جدی و جواب به مشکلات زیست محیطی در کره زمین باشد، کنفرانسی برای چالش های بزرگترین قدرت های جهان بر سر بازارهای اقتصادی  و برتری طلبی است. 

دفاع از محیط زیست به عنوان یکی از معضلات اضطراری کل بشریت به یکی از درخواست های کارگران و مزدبگیران، نیروهای مترقی و سوسیالیست و کمونیست که بیشترین ضرر را از ویرانی محیط طبیعی می بینند، تبدیل شده است، نیروهایی  با نگاه به آینده و سرنوشت بشریت، پیشروترین عناصر در پایان دادن نظامی هستند که در حال ویرانی محیط زیست بشریت یعنی سرمایه داری است. 

مهران پیامی 

برگرفته از نشریه رنجبر: شمار ۲۲۸