مزاحمت و آزار خیابانی؛ سکوت راه چاره نیست

مزاحمت و یا آزار خیابانی یکی از اشکال خشونت علیه زنان است که همه زنان را در سنین مختلف و در موقعیت‌های متفاوت تهدید می‌نماید.

خشونت خیابانی، شامل رفتارهایی مانند «نگاه‌های آزاردهنده در معابر عمومی، مزاحمت‌های کلامی از جمله متلک و فحاشی هنگام راه رفتن در خیابان، تماس و لمس بدن در خیابان و یا وسیله نقلیه عمومی، بوق زدن و ایستادن اتومبیل‌های شخصی هنگام راه رفتن در خیابان و آزار و اذیت زنان در هنگام رانندگی می‌شود.

متلک‌گویی و آزارهای خیابانی زنان بخشی از فرایند مردسالاری و جزء نمودهای آن در جامعه می­باشد. خشونت، فرزند جامعه بیمار است، فرزندی که با سکوت قربانیانش رشد می‌کند.

  با اینکه گروه‌های اجتماعی در معرض آزار خیابانی تنها به زنان محدود نمی‌شوند، اما معمولا این زنان هستند کەهدف آزارگران خیابانی قرار می‌گیرند. عکس‌العمل زنان در برابر این مزاحمت‌های خیابانی، اغلب با توجه به شرایط سنی آنان متفاوت است. تعداد زیادی از دختران جوان در برابر این آزارها، سکوت می‌کنند. چرا که از منظر جامعه آنان به دلیل نوع پوشش و آرایش‌شان، مورد این مزاحمت‌ها قرار می‌گیرند و مقصر قلمداد می‌شوند.

 خشونت خیابانی از اشکال آشکار نقض حقوق زنان بوده و با تحمیل محدودیت به آنان، عرصه‌های عمومی را برای حضور آنان ناامن کرده و پیامدهای روانی و عاطفی برای آنان به دنبال دارد. در همین رابطه با  مهوشخانی  مشاور و فعال اجتماعی حقوق زنان گفت‌وگویی داشتیم.

«خشونتِ ساختاری جامعە ترس و ناامنی را در زنان نهادینه کرده است»

 مهوش خانی در رابطه با خشونت و آزار خیابانی علیه زنان می‌گوید: خشونتِ ساختاری در جامعە ترس و ناامنی را در زنان نهادینه کرده و حضور و مشارکت آنان در جامعه را با چالش مواجه می‌کند. از این رو باید گفت خشونت خیابانی بیش از هر چیز ابزاری برای سرکوب اجتماعی زنان است. جامعه به زن مرحله مواجه شدن با بحران را آموزش نمی‌دهد، اما وحشت را آموزش می‌دهد! نگاه مردسالارانه خطای مردان را نمی‌بیند، اما کافی است زنی خطا کند تا دودمانش بر باد رود و ما بایستی برای رفع ریشه‌های خشونت به اصلاح نظام تربیتی ورود کنیم.

برای من به عنوان یک زن، بارها پیش آمده که در خیابان، رفتاری دیدم یا حرفی شنیدم که به واسطه زن بودنم رخ داده و اذیت شدم و حتی روح و روانم به هم ریخته. در این مواقع، ما از همه‌ی قضاوت‌های نابجا و از اینکه برچسب‌های بد بخوریم، ترسیدیم! از بلند کردن صدایمان ترسیدیم چون فکر کردیم، حامی نداریم.

 برخی افراد مزاحم از طریق بوقهای ممتد خیابانی، روشن و خاموش کردن چراغ و ایست و گریزهای افراطی و معنادار در برابر زنان منتظر تاکسی، یا با وسیله نقلیه موتوری به سمت آنها یورش می‌برند یا راه عبور آنها را می‌بندند و تعقیب می‌کنند یا با استفاده از ازدحام و شلوغی جمعیت در اتوبوس یا اماکن عمومی به تعرض بدنی اقدام می‌کنند، یا با نگاه‌های ممتد شهوانی و آزاردهنده، آزادی آنان را سلب می‌کنند و … که تمام این موارد از مصادیق آزارهای خیابانی است. گاه این آزارها با استفاده از خشونت، تهدید و با سلاح سرد انجام میشود.

«سکوت در برابر مزاحمت‌های خیابانی بیشتر باعث بازتولید آن می‌شود»

 مهوش خانی می‌گوید: زنان در برابر مزاحمت‌های خیابانی سکوت می‌کنند، اما این چاره کار نیست زیرا سکوت در برابر مزاحمت‌های خیابانی بیشتر باعث بازتولید آن می‌شود. ماده  ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی، جرم مزاحمت برای نوامیس را در نظر گرفته است و بر اساس این قانون، چنانچه افرادی در معابر و اماکن عمومی، متعرض یا مزاحم زنان شوند یا با حرکات و الفاظ مخالف شئون و حیثیت، به آنها توهین کنند، مرتکب جرم شده‌اند و قانون‌گذار برای آن مجازات در نظر گرفته ‌است.‌ اما اثبات این جرم بسیار پردردسر است زیرا در قانون مجازات آزار جنسی یا تجاوز به عنوان جرم جداگانه تعریف نشده است.

مهوش در رابطه با آزار خیابانی، اظهار می‌کند: آزار خیابانی هم نوعی آزار جنسی است که به ‌واسطه جنسیت برای زنان اتفاق می‌افتد. این اتفاق با به‌کار بردن الفاظ جنسی (sexual)، توهین، تحقیر جنسی و گاهی به ‌صورت تعرضات جنسی است و گاهی از طریق لمس‌های عمدی توسط افراد اتفاق می‌افتد و  متأسفانه در جوامع مردسالار بدون ضمانت اجرای قانونی، اکثر زنان یکی از انواع آن را تجربه کرده‌اند.

«هر چیزی بپوشم مزاحم‌های خیابانی دست بردار نیستند»

 سحر.م یکی از زنانی است که از تجربه خودش در این خصوص  می‌گوید: منشی یک دفترخانه رسمی است و با آنکه پوشش بسیار ساده ای دارد اما با این وجود دست از سرش بر نمی‌دارند.

او می گوید: روزانه حداقل در مسیر رفت و آمدم چند نفر در پیاده‌رو و خیابان مزاحمم می‌شوند. واقعا از رفتار برخی سر در نمی‌آورم. الان طوری شده که انگار چه چیزی پوشیدی و نوع لباس اصلا اهمیتی ندارد. هر چیزی بپوشم مزاحم‌های خیابانی دست بردار نیستند. از تیکه پرانی و الفاظ رکیک گرفته تا اصرار و سماجت برای سوار ماشین شدن. شما ظاهر مرا ببین! از این ساده تر کسی لباس نمی‌پوشد. اما خودم در حیرتم باز با این پوشش ساده و بی آرایش هم مزاحمم می‌شوند. متلک‌هایی کە می‌شنوم واقعا احساس ناامنی پیدا می‌کنم. نتایج  اسکن‌های مغزی نشان می‌دهد شنیدن کلمات توهین‌آمیز  مانند ضربه‌ی سیلی به مغز است، چه‌بسا شنیدن واژه‌ها و توصیف‌های رکیک جنسی ضربه‌ای سنگین‌تر به مغز مخاطبان باشد. بنابراین حتی اگر جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی را کنار بگذاریم، درد و آزار مزاحمت‌های خیابانی هرگز عادی نمی‌شود.

سحر در ادامە می‌گوید: متلک، توقف ماشین‌ها و بوق زدن بیشترین مزاحمت‌هایی هستند که در خیابان با آن روبه‌رو می‌شود، ولی ترجیح می‌دهد با سکوت و بی‌توجهی بگذرد. چون این واکنش معمولا باعث می‌شود فرد مزاحم زودتر ناامید شود و دست بردارد.

مهوش در پایان می‌گوید: یکی دیگر از علل وقوع مزاحمت‌های خیابانی، زمانی است که افراد حاضر در محیط و مردمی که در آن مکان حضور دارند، باوجود مشاهده­ صحنه خشونت، بی تفاوت از کنار این مسئله عبور می‌کنند و عاملین مزاحمت، زنِ تحت خشونت را بدون حامی و تنها می‌گذارند، در نتیجه جرأت و جسارت بیشتری برای آزاررسانی به او پیدا خواهند کرد. علاوه ‌بر این، بی‌تفاوتی مردم حاضر در صحنه موجب عادی شدن مزاحمت و نرمالیزه شدن آزارهای خیابانی علیه زنان و در نهایت موجب افزایش آن در سطح جامعه نیز می‌شود.داستان آزار جنسی و خیابانی داستان تازه‌ی امروز نیست اگرچه این آزارها بی‌مرزند اما در جوامع سنتی پذیرفته‌ شده‌اند و در نگاه دسته‌ای نه چندان کم‌شمار، آنچنان قبیح هم به شمار نمی‌روند. اما علیرغم این موارد و همه چالش‌های پیش رو، زنان نباید سکوت کنند بلکه با شکستن کلیشه‌ها و ترس از جامعه مردسالاری، به مقابله با این خشونت بپردازند.

ژینو درخشان