دفاع پزشکیان از سیاست منطقه‌ای جمهوری اسلامی و چالش‌های پیش رو

دولت چهاردهم از یک سو میراث خود برای پاسداری از سیاست خارجی منطقه‌ای را بردوش دارد و از سوی دیگر با افزایش چالش‌های تازه در منطقه و جهان روبرو خواهد شد

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری منتخب «اصلاح‌طلب» ایران، در هفته نخست پس از پیروزی در انتخابات، با ارسال نامه‌هایی به بشار اسد، رهبر سوریه و متحد اصلی حکومت ایران در منطقه، حسن نصرالله رهبر حزب‌الله لبنان گروه اصلی مورد حمایت ایران در منطقه و همچنین حماس که درگیر جنگ با اسرائیل است و حکومت ایران از آن پشتیبانی می‌کند، نشان داد که در عرصه سیاست منطقه‌ای همچنان پاسدار «وضعیت موجود» در دکترین دیپلماسی جمهوری اسلامی خواهد بود.

دولت‌های پیش پزشکیان چه میانه‌رو و یا اصلاح‌طلب و چه اصولگرا نیز به این سیاست وفادار بوده‌اند. این دکترین براساس نوعی از توازن قوایی است که پزشکیان و سایر روسای جمهوری اسلامی به فرمان سپاه پاسداران و علی خامنه‌ای و گروه مشاوران او در بیش از چهار دهه اخیر پیش برده‌اند.

جمهوری اسلامی از سویی می‌کوشد با گروه‌های نیابتی دست‌ساخته نفوذ خود در منطقه را افزایش دهد و از سوی دیگر چشم‌انداز صلح بین اسرائیل و فلسطین را کم‌رنگ سازد. از همین رو است که در نامه‌نگاری‌های روزهای اخیر پزشکیان، دولت فلسطین که بارها به صراحت دخالت و سواستفاده حکومت ایران از موضوع فلسطین را محکوم کرده، جایی نداشته است.

مسعود پزشکیان در پیام خود به حسن نصرالله، حمایت از «مقاومت»، نامی که جمهوری اسلامی بر روی گروه‌های شبه نظامی مورد حمایت خود در منطقه گذارده، را «ریشه در سیاست‌های اصولی نظام جمهوری اسلامی ایران» و آرمان‌های روح‌الله خمینی و علی خامنه‌ای دانسته و گفته این حمایت «با قدرت تداوم خواهد داشت.»

خبرگزاری جمهوری اسلامی، «ایرنا» که مواضع رسمی حکومت را بازتاب می‌دهد نوشته است: نامه‌های پزشکیان به حماس، اسد و حزب‌الله «این پیام مهم را به غرب مخابره کرد که برخلاف تصور برخی افراد در کانون های سیاستگذاری غرب، دولت چهاردهم باشدت بیشتر از قبل محور اساسی سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی ایران در حمایت از محور مقاومت و دیپلماسی منطقه‌ای ایران در منطقه غرب آسیا را ادامه و مورد تاکید و حمایت قرار داده و می دهد.»

«ایرنا» همچنین نوشته است که این پیام سبب خواهد شد تا در مذاکرات رفع تحریم‌ها، موضوع حمایت ایران از گروه‌های نیابتی و مسائل منطقه‌ای از دستور کار خارج شود.

مواضع غرب

این موضوع هم طرف‌های اروپایی برجام و هم آمریکا در ماههای اخیر بارها بر آن تاکید کرده‌اند و با ادامه جنگ در غزه و افزایش تنش در منطقه و همچنین خطر گسترش جنگ به لبنان، هشدار درباره نقش ایران در این زمینه بیش از پیش در سخنان مسئولان سیاست خارجی و نظامی غرب تکرار شده است.

ماه گذشته، گرنت شاپس، وزیر دفاع وقت بریتانیا با انتقاد از حکومتا یران، آن را عامل بی‌ثباتی در منطقه از طریق گروه‌های نیابتی‌اش در خاورمیانه خواند.

رویکرد دولت جدید بریتانیا در برابر مداخلات حکومت ایران در منطقه و سپاه پاسداران نیز سخت و قاطعانه است.

چالش‌های پیش رو

از همین رو دولت چهاردهم از یک سو میراث خود برای پاسداری از سیاست خارجی منطقه‌ای را بردوش دارد و از سوی دیگر با افزایش چالش‌های تازه در منطقه و جهان روبرو خواهد شد. خطر جنگ در لبنان و احتمال درگیر شدن ایران و گروه‌های نیابتی‌اش در آن، احتمال روی کار آمدن ترامپ در آمریکا و همچنین افزایش تنش‌های منطقه‌ای درحالی پیش روی دولت پزشکیان است که مذاکرات آشکار و نهان احیای برجام با آمریکا هنوز به نتیجه‌ای نرسیده و فرصت برای رسیدن به توافق با دولت بایدن برای بازگشت به برجام درحالپایان یافتن است.

این درحالی است که حکومت ایران درحال نزدیک شدن به موعد اجرایی شدن بندهای غروب برجام و پایان مهلت شورای امنیت سازمان ملل برای اجرایی شدن برجام تا آبان سال آینده و به موازات آن افزایش فشار سه کشور اروپایی عضو برجام بر دولت جدید ایران است.

پرونده برنامه هسته‌ای ایران با سیاهه‌ای طولانی از تخلفات از برجام به شورای امنیت رفته است و تهدید به اجرایی شدن مکانیسم ماشه و بازگرداندن همه تحریم‌های سازمان ملل حکومت ایران را نگران کرده است.

پزشکیان درحالی هفته اول مرداد به پاستور خواهد رسید که وعده رفع تحریم‌ها و رابطه سازنده با غرب را داده بود، اما به نظر می‌رسد برای کاهش نارضایتی ناشی از گرانی و تورم و فقدان سرمایه‌گذاری خارجی و همچنین مواد صنعتی لازم در کشور همه راه‌ها به دفتر علی خامنه‌ای در همان خیابان پاستور ختم خواهد شد.

آینده توافق با آمریکا

مقامات دولت بایدن در اظهارات رسمی می‌گویند انتظار تغییر سیاست جدی درباره برنامه هسته‌ای و مسائل منطقه‌ای را پس از روی کار آمدن دولت پزشکیان ندارند اما از سوی دیگر هر دو طرف نیز برای رسیدن به توافق در دقیقه نود انگیزه کافی دارند. هم پزشکیان و هم بایدن از این توافق برای احیای برجام می‌توانند به عنوان برگ برنده در آینده سیاسیکوتاه مدت خود استفاده کنند.

اما سوال اصلی اینجاست که اگر چنین معامله‌ای جوش نخورد، راهکار مسئولان و مشاوران سیاست خارجیپزشکیان چه خواهد بود؟
سوالی که روزنامه اصلاح‌طلب اعتماد هم آن را چنین مطرح کرده است: «برنامه دولت چهاردهم برای مقابله با تحریم‌های یک‌طرفه احتمالی دولت محافظه‌کار ترامپ چیست و چه اهرم‌هایی دراختیار دولت پزشکیان قرار دارد که می‌تواند مانع از به‌هم خوردن اوضاع گردد؟»

تا امروز، مشاوران پزشکیان، جز انتقاد از طرح«دور زدن تحریم» که سیاست اصلی گروه سعید جلیلی رقیب اصلی پزشکیان در انتخابات بوده،ر اهکار مشخصی برای احیای برجام ارائه نکرده‌اند.

هرچند که برخی اشارات آنها از جمله لزوم پیوستن به گروه ویژه اقدام مالی(اف ای تی اف) با مخالفت‌ها و همچنین قوانین داخلی روبرو شده است زیرا پیوستن به این گروه سبب خواهد شد تا ایران از حمایت مالی گروه‌هایی که تروریستی شناخته شده‌اند و پولشویی دوسویه وهمچنینمعامله با آنها منع شود. تا زمانی که ایران در فهرست سیاه اف ای تی اف باشد سرمایه‌گذاری خارجی حتی از سوی چین که یک پیمان ۲۵ ساله باایران امضا کرده است با مشکلات بسیاری روبرو خواهد شد.

بنابراین پزشکیان و دولت چهاردهم در مجموعه‌ای از کلاف سردرگم گیرخواهند افتاد که بیرون آمدن از آن به آسانی وعده‌های انتخاباتی برایپایان دادن به تورم فزاینده و انزوای جهانی نیست.

العربیه