عمدی بودن ‌آتش سوزی‌ها؛ تخریب تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها

ژینو درخشان

سنە–  تغییرات اقلیمی،  افزایش دما و خشک شدن پوشش گیاهی جنگل‌ها در سراسر جهان از جمله مواردی است که سبب آتش‌سوزی‌های گسترده  می‌شود.

در سال‌های اخیر نیز  جنگل‌های زاگرس روژهلات کوردستان تا حدودی دستخوش این تغییرات بوده و  آتش سوزی‌های متعدد و گسترده‌ای را به دنبال داشته است که منجر به نابودی منابع طبیعی، تخریب محیط زیست و اکوسیستم، نابودی محصولات کشاورزی، تفریح‌گاه‌های جنگلی، چراگاه‌ها و…. شده و روند بیابان زایی را تسریع بخشیده است و امروزه آتش‌سوزی‌های جنگلی که زمانی رویدادهای طبیعی پراکنده محسوب می‌شدند، هم از نظر تناوب و هم از نظر گستره، بیشتر شده‌اند.

عوامل متعددی مانند گرمای هوا و انباشت و تخمیر برگ‌های خشک درختان و به دنبال آن وزش باد‌های تند، عوامل حیوانی که با خوردن جوانه‌های تازه درختان آنها را از چرخه‌ی حیات خارج می‌کنند، قطع درختان برای تأمین سوخت، می‌توانند مهم‌ترین فاکتور ایجاد آتش در جنگل‌ها به شمار روند، اما در روژهلات کوردستان علی‌رغم اینکه از لحاظ میزان بارندگی و میزان رطوبت یکی از مناطق نادر ایران به شمار می‌آید، بنابر شواهد و رویدادهای اطفای حریق، حکومت خود نقش وافری در  نابودی محیط زیست دارد، از بازداشت، مجازات و  یا حتی شناسایی عاملان نابودی طبیعت طفره می‌رود و  همانطور که مشاهده می‌شود  همواره بیشترین آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌های  ایلام، اورمیه، سنه و کرماشان  به وقوع پیوستەاند.

در این زمینه گلالەمحمدی فعال زیست محیطی در مصاحبه‌ای که با  خبرگزاری ما داشته، مواردی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

«حکومت مانع کنترل آتش‌سوزی  توسط انجمن‌های مردمی می‌شود»

گلاله در ابتدا به عمدی بودن این آتش سوزی‌ها در  رشته کوه‌های زاگرس اشاره کرده و می‌گوید: بر اساس موارد گزارش ‌ از ابتدای امسال تاکنون ۲۳۳ فقره آتش سوزی در استان سنه  ثبت و ۳ هزار و ۱۶۷ هکتار از مراتع و جنگل‌ها طعمه آتش شد.ـ تمامی  اعمال تخریبی که با انگیزه‌های اقتصادی و سیاسی و امنیتی انجام گرفته و می‌گیرد، آسیب‌های جبران ناپذیری را متوجه محیط زیست و مردم این مناطق ساخته و می‌سازد.

 وی افزود: هر ساله همزمان با پایان فصل برداشت محصولات کشاورزی به ویژه گندم، شاهد سوزاندن و آتش زدن عمدی باقی‌مانده محصولات کشاورزی هستیم که منجر به ایجاد آلودگی‌های محیطی می‌شود. گاهی نیز این آتش به مزارع کشاورزی مجاور می‌رسد و منجر به آتش‌سوزی وسیع می‌شود. اما در بعضی موارد این ٱتش سوزی‌ها به صورت عمدی صورت می‌گیرد. در بعضی از مناطق مرزی اعضای سپاه پاسداران و نیروهای امنیتی حکومت اسلامی ایران به صورت برنامه‌ریزی شده به بهانه عدم کنترل و دید  با تخریب محیط زیست و طبیعت کوردستان، اقدام به آتش کشیدن جنگل‌ها و مراتع این منطقه می‌نمایند. در همین حال مزارع کشاورزی گندم هم طعمه این آتش سوزی می‌شود.

گلالە می‌گوید: هم‌اکنون شهروندان محلی و انجمن‌های مردم‌نهاد تنها نیروی انسانی مهار و کنترل آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌های روژهلات کوردستان می‌باشند و حکومت مانع از کنترل آتش‌سوزی مراتع جنگلی توسط انجمن‌های مردمی شده است حتی بسیاری از این فعالین محیطی به بهانه خاموش کردن آتش در بازداشت هستند. بسیاری از داوطلبان در تلاش برای مهار آتش‌سوزی‌های جنگلی به دلیل نبود امکانات کافی، جان خود را از دست داده‌اند. برای مثال، در آتش‌سوزی‌های چند سال پیش در کرماشان و مریوان  چندین فعال محیط‌ زیست به نام‌های بلال امینی، مختار خندانی و یاسین کریمی،  شریف باجور، امید کهنەپوشی، محمد پژوهی، رحمت حکیمی‌نیا، نعمت فتحی، عباس فتحی، بهاءالدین فرجی هنگام تلاش برای خاموش کردن آتش در مناطق حفاظت‌شده در آتش محاصره و جان خود را از دست دادند. به تازگی بعد از مراسم خاکسپاری اسماعیل کریمی، فعال محیط زیست که در حین تلاش برای مهار آتش‌سوزی مراتع کانی‌گشه از توابع کامیاران دچار سوختگی شدید شده و  جان خود را از دست داد. دستکم ۱۰ فعال محیط زیست از جمله یک زن به دست نیروهای امنیتی در شهرستان کامیاران بازداشت شدند.  پس از مهار آتش، معمولا حکومت‌ها از نیروهای مردمی قدردانی می‌کنند، اما این  حکومت ایران را از بقیه کشورها متمایز می‌کند و  به‌جای قدردانی، آن‌ها را بازداشت و مجازات می‌کند.

«جنگل‌ها یکی از عناصر زیست‌محیطی هر کشوری هستند»

گلالە بە اهمیت محیط زیست و جنگل‌ها می‌پردازد و می‌گوید: جنگل‌ها یکی از عناصر زیست‌محیطی هر کشوری هستند، که با تولید اکسیژن نه تنها نقش مادر چشمه‌ها و رودخانه‌ها را دارند، بلکه دمای محیط طبیعی را کنترل می‌کنند و آب و هوا را تعدیل می‌کنند. ضمنا جنگل‌ها مهمترین عواملی هستند که در بارندگی‌های شدید مانع جاری شدن سیل به شهرها می‌شوند، ریزگردها را جذب می‌کنند و انبوه کارآیی‌های دیگر زیست‌محیطی دارند.

گلاله با تأکید بر اینکه عوامل متعددی در افزایش آتش‌سوزی جنگل‌ها در ایران نقش دارند که از آن جمله می‌توان به فعالیت‌های انسانی، تغییر کاربری اراضی، اقدامات غیرقانونی کشاورزی، کاهش بارندگی، خشکسالی‌های طولانی مدت، تغییر اقلیم، ناکارآمدی و بی‌تفاوتی رژیم جمهوری اسلامی به مسائل زیست محیطی و نداشتن تجهیزات اطفای حریق مانند هلیکوپترهای پرتاب آب اشاره کرد، افزود: تغییرات غیرقانونی کاربری اراضی جنگلی به زمین‌های کشاورزی و مسکونی باعث از بین رفتن پوشش گیاهی می شود. برخی از کشاورزان برای افزایش سطح زمین‌های کشاورزی، به‌طور غیرقانونی اقدام به آتش‌سوزی در جنگل‌ها می‌کنند. این اقدامات می‌تواند به گسترش آتش و تخریب گسترده جنگل‌ها منجر شود.

«این آتش‌سوزی‌ها اکوسیستم‌ها را نابود می‌کند »

وی افزود: این آتش‌سوزی‌ها به نوبه خود منجر به انتشار گازهای گلخانه‌ای بیشتر می‌شود و تغییرات اقلیمی را بیشتر تشدید می‌کند. مناطق دچار خشکسالی با کاهش شدید رطوبت خاک و گیاهان، مستعد آتش‌سوزی بیشتری می‌شوند، در حالی که مناطق با بارندگی سنگین ابتدا شاهد رشد گیاهان هستند که در دوره‌های خشکی به سوخت خشک تبدیل می‌شوند. همچنین، وقوع بیشتر رویدادهای شدید آب و هوایی مانند طوفان‌ها و رعد و برق منجر به افزایش احتمال آتش‌سوزی در جنگل‌ها می‌شود. این آتش‌سوزی‌ها زیستگاه‌ها را نابود کرده، منجر به مرگ حیوانات و از بین رفتن تنوع زیستی می‌شوند. گونه‌های در معرض انقراض با تخریب زیستگاه‌هایشان، خطر انقراض بیشتری را تجربه می‌کنند. این آتش‌سوزی‌ها زیستگاه‌های طبیعی را ویران کرده، تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها را نابود می‌کند و مشکلات زیست‌محیطی و بهداشتی برای جوامع محلی ایجاد می‌کند. آلودگی هوا و تخریب پوشش گیاهی تغییرات آب و هوایی را تشدید و معیشت افرادی که به جنگل وابسته هستند را تهدید می‌کند.  

JINH