بحران آب در سردشت؛ روایت‌هایی از نابرابری و مقاومت زنان

لاله محمودی

سردشت– با وجود منابع آبی فراوان در سردشت، شامل رودخانه‌ها، چشمه‌ها و حتی سدی بزرگ، دسترسی به آب آشامیدنی سالم برای ساکنان این منطقه، به‌ویژه زنان، روستاییان و دامداران، به یک معضل جدی تبدیل شده است. زنان در روستاها، که مسئولیت تأمین آب برای خانواده‌های خود را بر عهده دارند، با مشکلات بیشتری نسبت به دیگران مواجه هستند. در حالی که دولت ایران صدها میلیارد تومان برای انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه اورمیه هزینه کرده، مردم سردشت به‌ویژه در مناطق روستایی از ابتدایی‌ترین حق خود، یعنی دسترسی به آب سالم، محروم هستند.

مسئله، بحران آب زندگی روستاییان و دامداران را نیز به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است. دامداران که برای تأمین آب مورد نیاز دام‌های خود به چشمه‌ها و رودخانه‌ها وابسته‌اند، اغلب مجبورند مسافت‌های طولانی را برای یافتن منابع آبی طی کنند. این شرایط نه تنها بهره‌وری آنها را کاهش داده، بلکه فشارهای اقتصادی و جسمی زیادی را نیز به آنها تحمیل کرده است. این گزارش به بررسی وضعیت زنان روستایی و تبعیض‌های ساختاری که زندگی آنان را تحت تأثیر قرار داده، می‌پردازد.

تأثیرات بحران آب بر زنان و جامعه روستایی

فقر، نابرابری‌های قدرت و تبعیض‌های جنسیتی به شدت بحران آب را تشدید می‌کنند. زنان، به‌ویژه در روستاها، برای تأمین نیازهای بهداشتی و خانگی به آب نیاز دارند و در مواجهه با بی‌آبی بیشتر آسیب می‌بینند. عدم دسترسی به آب لوله‌کشی، زنان روستایی را مجبور می‌کند تا هر روز برای دستیابی به آب سالم، مسافت‌های طولانی را تا رسیدن به چشمه‌ها و رودخانه‌ها طی کنند. این شرایط منجر به  مشکلات جسمی شده  و زندگی روزمره آنان را به‌شدت مختل می‌کند.

روستاییان نیز با مشکلات مشابهی روبه‌رو هستند؛ آنها نه تنها برای مصارف خانگی بلکه برای آبیاری زمین‌های کشاورزی خود نیز به آب نیاز دارند. کمبود آب سالم و دشواری دسترسی به آن، تولیدات کشاورزی و دامداری را کاهش داده و امنیت غذایی این مناطق را به خطر انداخته است. این مسائل در کنار هم، شرایط زندگی در روستاهای سردشت را به‌شدت دشوار کرده و باعث شده  که روستاییان بیش از پیش با بحران‌های اقتصادی و اجتماعی دست و پنجه نرم کنند.

در برخی از روستاهای سردشت هنوز آب لوله‌کشی وجود ندارد و مردم از دسترسی به آب، برق، گاز و حتی جاده محروم هستند.

فاطمه.ن ۵٣ ساله،  از روستای هرزنی می‌گوید: «برای تمیز کردن خانه و آشپزی به آب نیاز دارم و هر روز مجبورم بارها به چشمه بروم که این خسته‌کننده است. اگر برق داشتیم، حداقل می‌توانستیم چاه حفر کنیم و دسترسی به آب را تسهیل کنیم.»

مریم.ر  ۴۵ساله، نیز از مشکلات مشابه می‌گوید: «تابستان‌ها همسرم کشاورزی می‌کند و من مسئولیت آوردن آب و کارهای خانه را بر عهده دارم که بسیار خسته‌کننده است. بسیاری از زنان روستا به دلیل این کارهای سنگین به مشکلات جسمی مانند دیسک کمر و گردن درد دچار شده‌اند.» وی همچنین به مشکلات بهداشتی ناشی از آب ناسالم اشاره کرده و از اینکه هیچ‌گونه توجهی به بهبود شرایط زندگی این مناطق نمی‌شود، ابراز نارضایتی می‌کند.

دامداران نیز از نبود آب سالم برای دام‌هایشان رنج می‌برند. یکی از دامداران محلی می‌گوید: «در تابستان‌ها پیدا کردن آب کافی برای دام‌هایمان به یک چالش بزرگ تبدیل می‌شود. گاهی مجبوریم برای یافتن آب به مناطق دورتر برویم که این کار وقت و انرژی زیادی می‌برد و به دام‌هایمان هم آسیب می‌رساند».

در حال حاضر، در روستاهای سردشت و بسیاری از مناطق  ایران، وضعیت وخیم است و هیچ‌گونه خدماتی برای استخراج آب به شکل سنتی ارائه نمی‌شود. طرح‌های خدمت‌رسانی که دولت مدعی آن است، در این مناطق  اجرا نمی‌شود و مردم با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند.

لزوم تقویت رهبری زنان و توجه به دانش آنها

حوزه انرژی عمدتاً مردانه است و زنان اغلب در بحث‌های مربوط به طرح‌ها و سیاست‌ها مشارکت داده نمی‌شوند. اما شواهد نشان می‌دهد در کشورهایی که مشارکت سیاسی زنان بیشتر است و شرکت‌هایی که دارای رهبری متوازن‌تری از نظر جنسیتی هستند، سیاست‌های قوی‌تری در زمینه تغییرات آب و هوایی اعمال کرده‌اند. افزایش حضور زنان در رهبری می‌تواند به شیوه‌های کسب و کار پایدارتر و مدیریت بهتر بحران‌های اکولوژیک کمک کند. برای مقابله با این بحران‌ها لازم است به سوی یک مدل اقتصادی پایدار، محیط زیست‌مدار حرکت کنیم که نه تنها به طبیعت احترام می‌گذارد بلکه به مشارکت فعال زنان در تصمیم‌گیری‌ها کمک می‌کند.

JINH